Praca
BADANIA LOGISTYCZNE
Lise Magnier i Ignacio Gil-Pérez
Opakowania produktów szybkozbywalnych (FMCG) nie tylko umożliwiają bezpieczną dystrybucję artykułów oraz dostarczają informacje konsumentom, ale mają również ogromny wpływ na środowisko. Każdy Europejczyk wyrzuca średnio 174 kg odpadów rocznie z czego praktycznie wszystkie to opakowania jednorazowego użytku. Ich produkcja pochłania duże ilości surowców, a rozwiązania w zakresie recyklingu niektórych materiałów pozostawiają wiele do życzenia. Mimo tego, że w Europie wskaźniki recyklingu szkła (76%) i metalu (83%) są wysokie, to procesy te są energochłonne i generują gazy cieplarniane. Dodatkowo trzeba mieć na uwadze fakt, że 60% plastikowych opakowań na kontynencie europejskim jest spalanych lub wywożonych na wysypiska śmieci.
Filozofia zero waste i gospodarka o obiegu zamkniętym to wyróżniające się strategie, które powstały w celu poprawy zrównoważonego rozwoju w branży opakowań. W przeciwieństwie do dotychczasowej gospodarki liniowej, gospodarka o obiegu zamkniętym wydłuża cykl życia produktów oraz zmniejsza zużycie energii poprzez takie działania jak: projektowanie zrównoważone, konserwację, naprawę, ponowne użycie i recykling. Odpady w tym przypadku nie stanowią problemu, lecz są traktowane jako wartościowe zasoby.
Ponowne użycie pozwala nadać drugie życie opakowaniom i materiałom, które są już w obiegu, bez potrzeby ich przetwarzania bądź ponownej obróbki, co skutkuje generowaniem mniejszej ilości odpadów niż podczas recyklingu. Z tego powodu Europejska hierarchia postępowania z odpadami klasyfikuje tę metodę jako drugą najlepszą opcję redukcji odpadów. Co więcej, według Fundacji Ellen MacArthur metoda ta, której wartość szacowana jest na 9 miliardów dolarów w skali światowej, mogłaby być atrakcyjną alternatywą dla firm, ponieważ ograniczyłaby odpady w postaci 20% opakowań.
Ponowne użycie opakowań jest atrakcyjną alternatywą dla firm, które mogą zapewnić rynek zbytu dla 20% plastikowych pojemników. Jej globalna wartość szacowana jest na 9 miliardów dolarów
Opakowanie wielokrotnego napełnienia vs. opakowanie zwrotne
Opakowania wielokrotnego użytku można podzielić na dwie kategorie: na pojemniki wielokrotnego napełniania, które są czyszczone i ponownie napełniane przez konsumenta, oraz zwrotne, które są przygotowywane i wielokrotnie napełniane przez firmy zajmujące się łańcuchem dostaw. Takie metody działania nie są nowe, dowodem na to jest amerykański przemysł napojów bezalkoholowych, w którym w 1947 r. 100% opakowań nadawało się do ponownego użycia. W 2000 roku z powodu zastosowania metalowych puszek i plastikowych butelek PET liczba ta spadła do 1%.
Aby opakowania wielokrotnego użytku były odporne na długotrwałe użytkowanie, muszą być wytrzymałe - wiąże się to zazwyczaj z wykorzystaniem większej ilości energii i surowców podczas produkcji. Tak więc, aby opakowanie wielokrotnego użytku było bardziej ekologiczne niż jego jednorazowy odpowiednik, musi być wykorzystywane powyżej swojego progu rentowności.
Opakowania wielokrotnego użytku będą bardziej ekologiczne niż opakowania jednorazowe, o ile będą wykorzystywane powyżej swojego progu rentowności
Badania koncentrują się na tym, w jaki sposób opakowanie wielokrotnego użytku wpływa na intencje behawioralne związane z poleceniem artykułu i jego zakupem; na ogólnym nastawieniu i odbiorze produktu, jego jakości, przydatności i postrzeganego zanieczyszczenia, a także na tym, czy opakowanie jest przyjazne dla środowiska. Zasugerowano, że skłonność do polecenia nowego produktu bądź usługi może służyć jako wskaźnik potencjalnego sukcesu, ponieważ bardzo często zdanie innych konsumentów jest uważane za obiektywniejsze niż inne źródła informacji.
Przeprowadzono trzy badania, wykorzystując przy tym różne rodzaje produktów w celu sprawdzenia, jak konsumenci postrzegają opakowania wielokrotnego użytku w porównaniu z opakowaniami jednorazowymi. Sytuacje zakupowe opisane poniżej opierają się na scenariuszu, w którym internetowy sklep spożywczy sprzedaży detalicznej oferował uczestnikom opcję nabycia opakowań wielokrotnego użytku. Osoby biorące udział w badaniu zostały wybrane po wstępnej selekcji, której warunkiem było robienie zakupów online co najmniej raz w miesiącu.
Badanie 1: Produkt niepsujący się
Wizualizacje z pierwszego badania: opakowanie jednorazowe (po lewej); plastikowe wielokrotnego użytku (pośrodku), metalowe wielokrotnego użytku (po prawej)
Do tego badania wykorzystany został uniwersalny spray do czyszczenia z uwagi na długotrwałość, co czyni go mniej podatnym na problemy związane z zanieczyszczeniem. Stworzono trzy wizualizacje towarzyszące scenariuszom odczytywanym przez uczestników, a w celu uniknięcia uprzedzeń każdy z produktów należał do tej samej fikcyjnej marki. Jednorazowa butelka została wykonana z twardego, nieprzezroczystego, białego plastiku, tak jak i butelki wielokrotnego użytku, które były wykonane z tego samego materiału bądź z metalu. Uwzględnienie tych dwóch tworzyw pozwoliło ocenić, czy reakcja na opakowania wielokrotnego użytku była spowodowana zmianą wyglądu, czy możliwością ponownego użycia opakowania. W badaniu wzięło udział 90 osób, każda z tych osób musiała wyobrazić sobie, że robi zakupy w swoim typowym sklepie internetowym. W kwestionariuszu uczestnicy oceniali butelki w różnych siedmiopunktowych skalach.
Wielokrotne porównania przeprowadzane z poprawką Bonferroniego wykazały, że ankietowani byli mniej skłonni polecić opakowania jednorazowe. Uczestnicy mieli przychylniejsze nastawienie do artykułów wielokrotnego użytku, a zastosowany rodzaj opakowania miał duży wpływ na odbieraną przez nich jakość produktu. Wyniki wykazały, że proekologiczność butelki miała również znaczący wpływ na wybór rodzaju opakowania.
Badanie 2: Produkt mleczny w opakowaniu
Opakowania jednorazowe (po lewej) i wielokrotnego użytku (po prawej) zaprezentowane podczas drugiego badania
Ta analiza miała na celu sprawdzenie reakcji konsumentów na produkt mleczny, czyli produkt wrażliwszy na przechowywanie o większym ryzyku zepsucia. Do badania wybrano jogurt grecki i stworzono dwie wizualizacje różniące się od siebie jedynie tworzywem, z którego opakowania zostały wykonane. Pierwsze z nich było jednorazowym pojemnikiem wykonanym z plastiku. Drugie natomiast było wielokrotnego użytku i wyglądało jakby zostało wykonane z metalu. Zastosowano te same skale ocen co w pierwszym badaniu (mając na uwadze to, że tym razem nie wykorzystano opakowania wielokrotnego użytku wyprodukowanego z plastiku) i również oceniono wygląd estetyczny dwóch opakowań przy pomocy 7-punktowej skali Likerta.
Wyniki ponownie wskazały, że z 91 osób biorących udział w badaniu, większość z nich wolała polecić opakowania wielokrotnego użytku. Mimo to, w przypadku ponownego zakupu jogurtu greckiego, żadne z opakowań nie górowało nad drugim. Tylko osoby o wysokiej świadomości ekologicznej ponownie wybrały opakowanie metalowe. Uczestnicy mieli pozytywniejsze nastawienie do jogurtów w opakowaniach wielokrotnego użytku, tak jak i do postrzeganej jakości oraz ich wpływu na środowisko. W przeciwieństwie do pierwszego badania, w tym przypadku, zaobserwowano, że możliwe skażenie oddziaływało na wybór opakowania. Uczestnicy stwierdzili, że pojemniki wielokrotnego użytku były potencjalnie bardziej zanieczyszczone niż opakowania jednorazowe, jednakże odsetek ankietowanych przedstawiających ten pogląd był niewielki.
Badanie 3: Produkt mleczny w opakowaniu z recyklingu
Jednorazowe opakowania wykonane z plastiku z recyklingu (po lewej) oraz opakowania wielokrotnego użytku (po prawej) zaprezentowane w badaniu 3
Tak jak w poprzednim przypadku, do badania wybrano jogurt grecki ze względu na wrażliwość produktu oraz dodano jednorazowe opakowanie wytworzone z materiałów pochodzących z recyklingu. Badanie przeprowadzono na 80 osobach i wykorzystano te same wizualizacje co w 2 eksperymencie. Jedyną różnicą był wyraźnie widoczny logotyp widniejący na jednorazowym opakowaniu, który wskazywał, że zostało one wykonane z plastiku, który pochodzi z recyklingu.
Wyniki testu t-Studenta niezależnych prób wskazały znaczący wpływ materiału z jakiego zostało wykonane opakowanie na skłonność do polecenia produktu. Nastawienie ankietowanych było bardziej przyjazne do opakowania wielokrotnego użytku oraz było wybierane częściej, niż opakowanie jednorazowe wyprodukowane z materiałów z recyklingu. Uczestnicy odbierali jakość produktu w opakowaniach wielokrotnego użytku za wyższą, ale jednocześnie, podobnie jak poprzednio, nieliczni twierdzili, że pojemnik tego typu miał większą szansę bycia zanieczyszczonym niż jednorazowy z recyklingu. Opakowanie wielokrotnego użytku przez cały czas było uważane za najbardziej przyjazne dla środowiska naturalnego.
Zwrot i praktyczny transport
Badania wykazały, że konsumenci utrzymują zasadniczo pozytywny stosunek do opakowań wielorazowych, nawet kiedy służą one do przechowywania produktów wrażliwych na zepsucie. Postrzegają je ponadto jako lepszą alternatywę dla jednorazowych opakowań wyprodukowanych z materiałów w 100% pochodzących z recyklingu, które generalnie uważane są za rozwiązanie ekologiczne. Tym samym, opinia ankietowanych jest zgodna z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym, w której dłuższa żywotność produktu jest ceniona wyżej niż recykling.
W Europejskiej hierarchii postępowania z odpadami wywóz odpadów na wysypisko jest traktowany jako ostateczność
Wyniki tego badania są obiecujące dla projektantów, logistyków i kierowników ds. produktów oraz innych uczestników łańcucha wartości zaangażowanych w zrównoważony rozwój, ponieważ potwierdzają pozytywny stosunek do opakowań wielokrotnego użytku dla produktów szybkozbywalnych. Sprzedawcy detaliczni, którzy działają w zgodzie ze środowiskiem mogliby ponadto zwiększyć lojalność swoich konsumentów wobec marki. Należy jednak zauważyć, że zaakceptowanie opakowań wielokrotnego użytku jako alternatywy dla opakowań konwencjonalnych zależy w dużej mierze od specyfiki każdego z systemów umożliwiających ponowne użycie produktu.
Ponowne wykorzystanie i zwroty opakowań powinny być jak najbardziej wygodne, aby zachęcać i wspierać sukces modeli o obiegu zamkniętym
Specjaliści powinni skupić swoją uwagę na tym, aby ponowne wykorzystanie i zwrot opakowań było jak najbardziej praktyczne. Pojemniki powinny zostać zaprojektowane tak, aby ułatwić ich transport albo, ewentualnie, firmy powinny oferować usługę szybkiego odbioru, która pozwoli zapobiec nadmiernemu nagromadzeniu opakowań w domu. Pozytywny odbiór oraz sukces modeli o obiegu zamkniętym jest zależny również od takich czynników jak sposoby zwrotu opakowań, ich integrację w procesie zakupów, różnice cenowe w porównaniu z opakowaniami tradycyjnymi oraz ślady zużycia, które mogą na nich występować.
AUTORZY BADANIA:
- Lise Magnier. Adiunkt ds. projektu na rzecz zrównoważonego działania na Uniwersytecie Technicznym w Delft (Holandia).
- Ignacio Gil-Pérez. Adiunkt w Szkole Inżynierii i Architektury Uniwersytetu w Saragossie (Hiszpania).
Oryginalna publikacja:
Magnier, L., Gil Pérez, I. Should the milkman return? The effect of a reusable packaging on product perceptions and behavioural intentions. Food Quality and Preference, 112, Elsevier (2023).
© 2023 The Authors. Licensed under CC BY 4.0, Attribution 4.0 International