Składowanie substancji w magazynie chemicznym – wyzwania i przykłady realizacji

Wiele firm w swojej codziennej działalności korzysta z rozmaitych substancji chemicznych – często groźnych dla zdrowia lub środowiska. Z tego względu magazyny chemiczne, w których są składowane surowce, półprodukty lub produkty gotowe, muszą spełniać restrykcyjne wymogi bezpieczeństwa.

W dzisiejszym artykule przedstawimy najważniejsze zalecenia dotyczące projektowania i wyposażenia magazynów chemicznych poparte kilkoma przykładami rozwiązań wdrożonych w praktyce.

Zagrożenia związane z przechowywaniem chemikaliów na skalę przemysłową

Większość zagrożeń występujących w magazynach wynika z właściwości przechowywanych towarów. W omawianym zagadnieniu poziom ryzyka determinują:

• Ilość i kategoria składowanych chemikaliów.
• Układ i rozmieszczenie produktów w magazynie chemicznym.
• Warunki przechowywania – otoczenie (temperatura, wilgotność itd.) i wyposażenie (urządzenia transportowe, opakowania, palety itp.).
• Postępowanie pracowników zgodnie z zasadami BHP.

Przy składowaniu substancji chemicznych najważniejsze jest bezpieczeństwo

W każdym państwie członkowskim obowiązują stosowne przepisy dotyczące przechowywania substancji chemicznych opracowane na podstawie wspólnotowych regulacji przyjętych na poziomie UE. Przyjrzyjmy się najważniejszym kwestiom związanym ze składowaniem substancji w magazynach chemicznych:

1. Określenie poziomu zagrożenia dla substancji chemicznych

Zasady identyfikacji poszczególnych substancji określono w Rozporządzeniu (WE) 1907/2006, zwanym również Rozporządzeniem REACH. Ten europejski akt prawny narzuca konieczność opracowania karty charakterystyki dla każdej składowanej niebezpiecznej substancji chemicznej.

Informacje zawarte w karcie charakterystyki określają poziom zagrożenia oraz ilość przechowywanej substancji.

2. Zapewnienie prawidłowych warunków przechowywania

Warunki składowania należy dobrać odpowiednio do właściwości przechowywanej substancji. Rozróżniamy dziewięć kategorii substancji o szczególnych warunkach przechowywania: ciecze palne i łatwopalne, tlenek etylenu, chlor, bezwodny amoniak, gazy sprężone i skroplone pod ciśnieniem, ciecze żrące, ciecze toksyczne, nawozy na bazie azotanu amonu i nadtlenki organiczne.

Na gruncie prawa polskiego ogólne wymagania w zakresie magazynowania materiałów niebezpiecznych określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Poniżej przedstawiamy najistotniejsze wytyczne dotyczące warunków bezpieczeństwa, jakie powinny spełniać magazyny chemiczne:

• Konstrukcja i budowa magazynu – wymagane odległości bezpieczne między substancjami, wzajemna zgodność przechowywanych substancji, lokalizacja miejsca składowania (magazynowanie wewnątrz obiektu lub w magazynie otwartym (na zewnątrz), na regałach przemysłowych, modułowych lub w szafach), urządzenia przeładunkowe zalecane do obsługi ładunków chemicznych, zasady dotyczące możliwości układania towaru w stosy itp.
• Opakowania i pojemniki do przechowywania substancji chemicznych – np. kontenery IBC (bulk container), znane również jako DPPL (duży pojemnik do składowania substancji luzem). Opakowania do przechowywania chemikaliów zazwyczaj wykonane są ze stali, często nierdzewnej (materiał trwały, odporny i prawie niewymagający konserwacji), lub z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE – materiał lekki, giętki i odporny na niskie temperatury).
• Systemy kontroli warunków składowania (temperatura, wilgotność) oraz systemy ochronne (np. przeciwpożarowe) wymagane zgodnie z obowiązującymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy w magazynie.
• Wymagania dotyczące kontroli okresowych – każdy magazyn chemiczny podlega obowiązkowym kontrolom okresowym, które mają na celu potwierdzenie zachowania zasad bezpieczeństwa. Kontrole te mogą być prowadzane przez upoważnione podmioty zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi.

3. Określenie wzajemnej zgodności między substancjami chemicznymi, aby prawidłowo rozmieścić je w magazynie

Z powodów, o których wspominamy poniżej, przy projektowaniu układu magazynu należy koniecznie wziąć pod uwagę wzajemną zgodność składowanych substancji:

• Ignorowanie zasad bezpiecznego składowania poszczególnych chemikaliów grozi poważnymi w skutkach wypadkami np. wystąpieniem spontanicznej reakcji chemicznej.
• W przypadku wybuchu, wystąpienia pożaru lub wydzielania toksycznych gazów substancje określone jako niezgodne mogą przyspieszyć proces spalania i spowodować dodatkowe utrudnienia podczas akcji gaśniczej.

Zgodnie z przepisami razem można przechowywać tylko substancje o tej samej klasie zagrożenia.

4. Zapewnienie bezpiecznej obsługi substancji chemicznych

Przedsiębiorstwo ma obowiązek zapewnić maksymalne środki kontroli i bezpieczeństwa podczas obsługi substancji chemicznych na terenie magazynu. Pomocne mogą okazać się:

• Odpowiednie przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) – operatorzy powinni znać właściwości składowanych substancji, obowiązujące środki ochrony indywidualnej (ŚOI), zagrożenia wynikające z nieodpowiedniego obchodzenia się z substancjami oraz procedury postępowania w razie wypadku.
• Jasne procedury obsługi ładunków – odpowiednio przeszkoleni pracownicy biorą udział we wszystkich czynnościach związanych z załadunkiem, wyładunkiem, składowaniem i transportem substancji chemicznych. W procedurach roboczych należy uwzględnić poziom zagrożenia i określić obowiązujące w każdym przypadku środki ostrożności.

5. Opracowanie planu awaryjnego dla magazynu chemicznego

Już na etapie projektowania magazynu należy opracować plan postępowania w sytuacjach zagrażających życiu (pożar, uwolnienie lub wyciek substancji itp.). Dokument ten powinien zawierać instrukcje dla służb ratowniczych i pracowników magazynu.

Jak ograniczyć zagrożenia w magazynach chemicznych? Strategie i przykłady wdrożeń udanych projektów

W logistyce magazynowej znaczna część rozwiązań mających na celu ograniczenie tego rodzaju zagrożeń koncentruje się wokół trzech fundamentalnych kwestii:

1. Układ magazynu z podziałem na strefy

Wymagania w zakresie zgodności substancji chemicznych zaowocowały koncepcją wyraźnego podziału magazynu na strefy, z których każda funkcjonuje niezależnie od pozostałych nie tylko ze względów bezpieczeństwa, ale również z powodów operacyjnych.

Doskonałym przykładem układu z podziałem na strefy są magazyny włoskiej spółki Cromology wyposażone w instalacje regałów paletowych i wjezdnych firmy Mecalux. Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym rozwiązaniom zwiększającym poziom bezpieczeństwa:

• Oznakowanie dla transportu wewnętrznego – drogi wewnętrzne zabezpieczono specjalnymi wzmocnieniami, aby ograniczyć niebezpieczeństwo uderzenia pojazdów w regały.
• Poprzeczne korytarze bezpieczeństwa przecinające linie regałów – usprawniają transport wewnętrzny i pełnią funkcję dróg ewakuacyjnych. Dodatkowo w górnej części zainstalowano półki siatkowe chroniące przed wypadkiem spowodowanym upadkiem towaru z wysokości.

2. Automatyzacja transportu substancji w magazynach chemicznych

W wielu magazynach chemicznych zastosowano automatyczne systemy transportowe, które zwiększają bezpieczeństwo obsługi ładunków. Międzynarodowy koncern z branży chemicznej BASF zlecił firmie Mecalux zaprojektowanie i wyposażenie nowego magazynu samonośnego w Brazylii.

Projekt zakładał całkowitą automatyzację, w ramach której zainstalowano układnice, system przenośników paletowych oraz roboty do automatycznej kompletacji. Konstrukcja samonośna zapewnia maksymalną stabilność całej instalacji. Urządzenia automatyczne są kontrolowane przez oprogramowanie sterujące Galileo i magazynowy system informatyczny Easy WMS, co pozwala wyeliminować błędy podczas transportu substancji chemicznych.

3. Kompleksowa kontrola właściwości towaru i stanu magazynowego dzięki WMS

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, informacje na temat kategorii substancji chemicznej mają istotne znaczenie w zakresie rozmieszczenia produktów według zasad zgodności określonych w przepisach. W zautomatyzowanym obiekcie, takim jaki Mecalux zrealizował dla polskiej firmy Lakma, system informatyczny Easy WMS pełni wyjątkowo ważne funkcje:

• Na bieżąco aktualizuje dane dotyczące zapasów – zarówno ich stanu, jak i właściwości. Podaje m.in. datę przyjęcia/wydania oraz dane dotyczące identyfikowalności towaru, pracowników mających kontakt z produktami, poziomu zagrożenia, partii produkcyjnej itp.
• Inteligentnie dobiera lokalizację – określa zasady kontroli przyjmowania i wydawania produktów z podziałem na strefy magazynowe według niektórych parametrów logistycznych. Ponieważ obsługa jest zautomatyzowana, stosowne polecenia przesyłane są do oprogramowania sterującego.

Rozwiązania dla przemysłowych magazynów chemicznych

Mecalux z powodzeniem wdrożył wiele skutecznych rozwiązań w zakresie bezpiecznej obsługi magazynów chemicznych opracowanych dla firm z całego świata. Chcesz, żebyśmy pomogli również Tobie w zaprojektowaniu, przebudowie lub wyposażeniu magazynu? Skontaktuj się z nami, a nasi specjaliści dokładnie przeanalizują Twoje potrzeby, aby zaproponować najskuteczniejsze rozwiązanie.